Etymologia nazw mebli francuskich i ich tłumaczenie na język polski

Ebeniści

Osiemnastowieczne meble francuskie to prawdziwy kunszt w dziedzinie rzemiosła artystycznego. Wyjątkowo silna pozycja króla i arystokracji umożliwiała sprawowanie mecenatu nad sztuką meblarstwa. Francuscy stolarze byli artystami, przy czym nazywano ich „ebenistami”, czyli pracującymi w hebanie. Nazwa ebenista pojawiła wówczas, gdy projektanci i wytwórcy mebli stali się sławni i zapanowała moda na meble zdobione hebanem. Ebeniści to inaczej pierwsi stolarze-artyści, sowicie opłacani przez arystokratycznych zleceniodawców.

Meblarskie ciekawostki językowe języka francuskiego

Z ciekawostek języka francuskiego na uwagę zasługuje nazwa bureau-plat, co dosłownie oznacza „płaski blat”, „płaski stół”. Skąd taka nazwa na biurko? Dawniej biurko to był właśnie duży płaski stół, na którym można było wygodnie rozłożyć książki i listy. Książek nie chowano do wewnątrz, do szuflad – wszyscy mieli widzieć, co jest studiowane, czytane bądź tłumaczone. Na książki potrzebna była duża przestrzeń. Z tego właśnie względu „bureau-plat” a nie po prostu „bureau”. Ot, czysta etymologia, czyli nauka o pochodzeniu wyrazów, w tym wypadku nazw stylowych francuskich mebli! Na marginesie warto napomknąć, iż meble prowansalskie to swoista odmiana mebli francuskich o kolorze złamanej szarością bieli.

Kolejna ciekawostka – słowo, które z języka francuskiego na stałe zadomowiło się w słowniku języka polskiego – berżera, od francuskiego słowa bergère, oznaczającego wygodny fotel. Ale zaraz … zaraz … w języku francuskim ww. wyraz bergère oznacza dosłownie pasterkę, tzn. dziewczynę pasącą owce. Co zatem pasterka ma wspólnego z fotelem? Berżera – stylowy fotel francuski – miała na siedzeniu dużą, wygodną poduchę, a zaokrąglone poręcze przechodziły w oparcie i były kojarzone z wiejską swobodą, wygodą i stąd właśnie skojarzenie z pasterką – wiejską dziewczyną swobodnie pasącą owce.

Inny przykład kalki językowej, tzn. słowa, które na stałe weszło do języka polskiego to bankietka. Z języka francuskiego nazwa banquette dosłownie oznacza małą ławkę. To niska ławka bez oparcia, dość niewygodna, stawiana zwykle pod oknem, przy ścianie.

Nazwa kanapa, czyli sofa (kolejny wypoczynkowy mebel tapicerowany), jest następnym zapożyczeniem z języka francuskiego – pochodzi od słowa canape. Podwójne krzesła były poprzednikami dzisiejszej kanapy.

Ciekawym słowem jest cache-pot, czyli pojemnik służący jako ozdobna osłona doniczki, co w dosłownym tłumaczeniu z francuskiego na język polski przybiera brzmienie „schowana doniczka”.

Słowo, które brzmi prawie tak samo w tych dwóch językach to tabouret, czyli niski prostokątny, zdobiony stołek – taboret. Stołek dał początek krzesłu, gdyż właśnie z prostego stołka z oparciem narodziło się eleganckie krzesło!

Krótka historia krzesła

W domach uboższych rodzin meble do siedzenia przyjmowały formę twardego stołka lub ławy. Natomiast wygodniejsze krzesła francuskie z końca XVI wieku miały już masywne oparcie i miękkie, pufiaste siedzisko, przypominające stołek o konstrukcji kołkowej. I rzeczywiście – krzesło wykształciło się z takiego właśnie stołka – tylne nogi stołka zostały wydłużone do góry i utworzyły oparcie. Z kolei przednie nogi stołka zostały poddane przedłużeniu do góry z utworzeniem poręczy. Tym sposobem powstał mebel o kształcie, który nie zmienił się przez następnych 500 lat!